ژئوپلتیک شیعه و سیاست خارجی ایران در دهه اخیر

در حال حاضر، توجه به عوامل فرهنگی و اعتقادی در ژئوپلیتیک، جنبه های دیگری از همنشینی جغرافیایی را مطرح ساخته که از نمونه-های آن می توان به تفکر شیعی اشاره کرد. تا پیش از انقلاب اسلامی، دین اسلام دینی فاقد کارکردهای سیاسی محسوب می شد، اما انقلاب اسلامی ایران جنبه های بالقوه سیاسی آن را بالفعل ساخت و تفکر شیعی با انسجام ساختاری در ایران نشان داد که توانایی به ظهور رساندن یکی از بزرگ ترین انقلاب های تاریخ را دارد. همچنین تحولات اخیر در خاورمیانه و دولت – ملت سازی در عراق که به افزایش نقش شیعیان در ساختار هرم سیاسی در این کشور و بازیابی هویت شیعیان در منطقه منجر شده است، سبب ظهور نگرش های جدیدی در قبال چشم انداز سیاسی- امنیتی منطقه خاورمیانه شده است. در این میان ژئوپلیتیک تشیع یکی از مهمترین نگرش های سیاسی است که از سوی دولت های منطقه ای و فرامنطقه ای بارها مورد توجه قرار گرفته است. نقش حساس این عنصر در صحنه سیاست بین المللی باعث شد تا ژئوپلیتیک کشورهایی که تمام یا اکثریت جمعیت آنها مسلمان و بالاخص شیعه بودند، در نگرشی مجدد ارزیابی شود. این امر در حیطه ای که پیوستگی جغرافیایی و جایگاه خاص این حیطه از جهان به لحاظ دسترسی به عظیم ترین منابع نفتی خودنمایی می کرد، پدیده ای به نام جهان تشیع را مطرح کرد. با توجه به ایدئولوژی خاص جنبش های اسلامی و شیعی، دست یابی آنها به منابع انرژی و قدرت سیاسی آنها در مناطق حساس جغرافیایی، اهمیت ژئوپلیتیک آنها چندین برابر شده و به همین دلیل قدرت های غربی تلاش می کنند تا مانع چنین رویدادی شوند چرا که از منظر آنها تهدیدی جدی به شمار می آید. در این میان نقش سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال موضوع ژئوپلیتیک شیعه اهمیت مضاعف پیدا کرده چرا که با توجه به تحولات دهه اخیر، این موضوع می تواند برای جمهوی اسلامی ایران هم فرصت باشد و هم تهدید.